Hoe wordt een depressie bij adolescenten opgevolgd en behandeld? Hoeveel van hen slikken antidepressiva en wie schrijft deze voor? Is dit altijd aan te bevelen? De huidige pandemie herinnert ons dagelijks aan de noodzaak om zorg te dragen voor de geestelijke gezondheid van onze jongeren. Dus wat vertellen onze cijfers over de geestelijke gezondheidsproblemen bij adolescenten? Daarover gaat de nieuwe studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen.
Depressie wordt nog (te) weinig gediagnosticeerd bij adolescenten, deels omdat die leeftijd nu eenmaal gepaard gaat met stemmingswisselingen en prikkelbaarheid. De prevalentie van depressies bij adolescenten is daardoor moeilijk vast te stellen en varieert van studie tot studie. Naar schatting zou 4 tot 19 % van de jongeren lijden aan een depressie. Onze studie bestudeert de groep van 12- tot 18-jarigen, aangesloten bij de Onafhankelijke Ziekenfondsen, en baseert zich op hun gegevens over de terugbetaling door de verplichte verzekering voor de jaren 2018, 2019 en 2020.
Het gebruik van antidepressiva bij de adolescenten uit ons ledental is over het algemeen laag, maar stijgt gestaag naarmate ze ouder worden. 1,1% van de adolescenten in onze studie gebruikt antidepressiva. Meisjes gebruiken ze twee keer zo vaak als jongens: 1,4% van de meisjes tegenover 0,7% van de jongens in 2020. Het gebruik van antidepressiva neemt toe met de leeftijd: zo zien we voor 2020 dat ongeveer 1 op de 200 12-14-jarigen antidepressiva neemt, terwijl dit ongeveer 1 op de 50 is bij de 17-18-jarigen.
Soorten antidepressiva
Zoals het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) opmerkt, is van weinig antidepressiva aangetoond dat ze effectief zijn bij kinderen en adolescenten met een depressie. Onze terugbetalingsgegevens tonen dat in 60% van de gevallen van gebruik van antidepressiva door 12-18-jarigen, de meest gebruikte moleculen Sertraline, Escitalopram en Trazodone zijn.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat antidepressiva verschillende indicaties kunnen hebben. Enerzijds worden ze gebruikt voor de behandeling van depressie en uit studies blijkt dat in dit geval alleen Fluoxetine wordt aanbevolen voor jongeren (het is de meest bestudeerde molecule en het is gebleken dat de andere actieve moleculen ernstige bijwerkingen kunnen hebben, zoals een verhoogd risico op zelfmoord). Anderzijds worden antidepressiva ook gebruikt voor de behandeling van angststoornissen, zoals OCD’s (obsessive compulsive disorder). Hiervoor zijn andere moleculen dan Fluoxetine, bijvoorbeeld Sertraline, doeltreffend gebleken bij een niet-volwassen populatie. Dit kan een van de redenen zijn waarom Fluoxetine zo weinig voorgeschreven wordt aan de jongeren in deze studie.
Gebruiksduur en voorschrijvers
In tegenstelling tot de geldende aanbevelingen, is het gebruik van antidepressiva door 12- tot 18-jarigen over het algemeen te kortstondig. 6 van de 10 (62,03%) adolescenten gebruikten in 2020 gedurende minder dan 6 maanden antidepressiva, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie in het bijzonder een gebruik van 6 tot 9 maanden aanbeveelt. Bovendien slikt 1 op de 4 tieners gedurende minder dan 1 maand antidepressiva.
Wie schrijft de geneesmiddelen voor aan adolescenten? De meerderheid van de adolescenten kreeg hun eerste voorschrift via de huisarts (45%) of psychiater (42%). Een kleiner deel kreeg een antidepressivum voorgeschreven via een neuroloog (6,7%) of een kinderarts (2,6%).
Psychologische opvolging
3% van de 12- tot 18-jarigen doet een beroep op psychotherapie en counseling. Onder hen zoeken meer jongens dan meisjes hun heil bij psychotherapie. De grootste groep bevindt zich in de leeftijdsgroep 15-16 jaar. Van de gebruikers van psychotherapie slikt 1 op 5 ook antidepressiva.
Als we de opnames in de psychiatrie bekijken, dan blijkt uit onze studie dat van de gebruikers van antidepressiva 1 op de 5 adolescenten ten minste één dag in psychiatrie is opgenomen.
Aanbevelingen
Om depressieve stoornissen bij jongeren aan te pakken, raden wij aan om eerst de preventie te versterken. Psycho-educatie moet deel uitmaken van een algemeen zorgproces: informatie verstrekken aan 12-18-jarigen over preventie, geestelijke gezondheidsproblemen en de behandeling daarvan. Zo pleiten verschillende studies voor de invoering van cursussen over geestelijke gezondheid om de vaardigheden van adolescenten te verbeteren. In deze cursussen leren adolescenten hoe ze een goede geestelijke gezondheid kunnen bevorderen en ze raken zo vertrouwd met veel voorkomende psychische stoornissen en de mogelijke behandelingen. Deze cursussen kunnen ook de stigmatisering aanpakken en adolescenten informeren over de mogelijke hulpmiddelen. Met een digitale versie (apps, specifieke websites, campagnes op sociale media) van deze psycho-educatieve acties kan de doelgroep ook buiten de schoolmuren makkelijker worden bereikt.
Bovendien benadrukken we ook het belang van psychotherapie of counseling, want dat is de veiligste manier om depressie bij jongeren te behandelen, alvorens antidepressiva te nemen. Uiteraard bestaan er uitzonderingen waarbij een behandeling met geneesmiddelen onmiddellijk nodig is. Maar uit onze studie blijkt dat er redelijk weinig een beroep gedaan wordt op psychotherapie of counseling. Onlangs zijn initiatieven genomen voor een betere terugbetaling van eerstelijnspsychologische zorg. In de aanvullende verzekering komen onze ziekenfondsen Helan en Freie Krankenkasse tussen in de terugbetaling van psychologiesessies en via een luister- en steunlijn voor alle psychologische problemen. Het is van essentieel belang om de hele bevolking, met de nadruk op adolescenten en hun ouders, beter te informeren.
Ontdek de volledige studie hier
