Want de impact van de pandemie zou die dramatische directe tol nog wel eens kunnen overtreffen. COVID-19 heeft immers een grote invloed gehad op ons gezondheidszorgsysteem. Dat blijkt uit de nieuwe studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, gebaseerd op de gegevens over de terugbetaling van geneeskundige verzorging en het gebruik van geneesmiddelen door personen met een chronische aandoening.
Meer dan 25.000 overlijdens in België: de COVID-19-crisis zal ons bijblijven als een kentering op vlak van gezondheid. Want de impact van de pandemie zou die dramatische directe tol nog wel eens kunnen overtreffen. COVID-19 heeft immers een grote invloed gehad op ons gezondheidszorgsysteem. Dat blijkt uit de nieuwe studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, gebaseerd op de gegevens over de terugbetaling van geneeskundige verzorging en het gebruik van geneesmiddelen door personen met een chronische aandoening.
Het fysieke contact met huisartsen was uiteraard minder tijdens de eerste twee golven van de pandemie. Maar de eerste golf (maart-april 2020) had grotere gevolgen dan de tweede (vanaf september 2020). Het aantal fysieke consultaties daalde met 27 % in maart 2020, met 63 % in april 2020 en met 39 % in mei 2020. In het laatste trimester van 2020 bleef die terugval beperkt tot 20 % ten opzichte van 2019. Bij specialisten werden meer fysieke consultaties uitgesteld dan bij huisartsen. We zien een zeker herstel van de fysieke consultaties tussen de twee golven van de pandemie (van juni tot september 2020), toen het virus even afzwakte.
Teleconsultaties
Het contact met huisartsen en specialisten kon worden onderhouden met behulp van raadplegingen per telefoon of video, die vanaf midden maart 2020 ook werden terugbetaald. Daardoor kon de continuïteit van de verzorging van chronisch zieken worden gewaarborgd. Teleconsultaties vingen bijna de helft van de fysieke contacten op die tijdens de eerste golf van de pandemie werden uitgesteld of geannuleerd. Vanaf juni 2020 werden alle uitgestelde of geannuleerde fysieke contacten gecompenseerd door contacten op afstand.
Consumptie van geneesmiddelen
Het uitstellen of afzeggen van contacten met een zorgverlener was duidelijk zichtbaar in de eerste golf, maar dat had geen invloed op de aflevering van geneesmiddelen in apotheken aan mensen met chronische aandoeningen. Dankzij de hoge bevoorrading van geneesmiddelen in maart 2020 en de verzorging op afstand konden chronisch zieke patiënten hun geneesmiddelenbehandeling normaal voortzetten.
Een belangrijke, en voor België ongewone vaststelling, die geldt voor chronisch en niet-chronisch zieken: het gebruik van antibiotica en ontstekingsremmers zonder steroïden is afgenomen. Dit bleek ook het geval in andere landen, zoals Frankrijk. Een ander opmerkelijk feit, het aantal griepvaccinaties is in het laatste trimester van 2020 met 33 % gestegen ten opzichte van dezelfde periode in 2019.
Ziekenhuisopnames en spoedgevallen
Uiteraard heeft de pandemie van 2020 ook een aanzienlijke impact gehad op het aantal ziekenhuisopnames. Vergeleken met 2019 daalde het aantal verblijven met ten minste één overnachting 22 % in maart, 49 % in april en 37 % in mei. Voor daghospitalisaties was dit 15 % in maart, 46 % in april en 27 % in mei. Pediatrie, neuropsychiatrie, diagnose en chirurgische behandeling, en medische diagnose en behandeling voelden deze dalingen het meest.
Zorgwekkend is dat ook opnames voor dringende verzorging (beroerte, behandeling van hartritmestoornissen en prostatectomie) door de pandemie werden getroffen. Er werden ongeveer 25 % minder ziekenhuisnoodgevallen geregistreerd in beide golven van de pandemie (maart-mei 2020 en oktober-december 2020) in vergelijking met 2019. Tussen die twee golven bedroeg het gebruik van de intensive care 13 % minder ten opzichte van 2019.
Aanbevelingen
Hoe kunnen we bij een nieuwe pandemie voldoen aan de behoeften van chronische patiënten? Volgens de Onafhankelijke Ziekenfondsen is het noodzakelijk dat alle actoren in de gezondheidszorg een precieze planning (‘pandemieplan’) van deze behoeften opstellen om duidelijke maatregelen te treffen.
Dringende verzorging mag niet worden uitgesteld uit vrees voor COVID-19-gerelateerde morbiditeit of mortaliteit. Bestaande gezondheidsdiensten moeten kunnen blijven functioneren. Alleen zo kunnen we gezondheidsproblemen voorkomen, die nog erger zijn dan de epidemie zelf. Daarom is het essentieel dat de opsporing en opvolging van kanker en hart- en vaatziekten blijft voortduren, ook tijdens een gezondheidscrisis.
Als verzekeringsinstelling dringen wij aan op meer preventie en sensibiliseringsacties voor chronische patiënten, zodat ze hun ziekte beter kennen en kunnen beheren. Zo verkleinen we de risico's van een te late behandeling, waardoor mensen met spoed moeten worden opgenomen en ernstig ziek worden.
Raadplegingen per telefoon of video maakten dat tijdens de pandemie een goede continuïteit van de verzorging mogelijk was. Maar ook buiten de context van een pandemie zijn teleconsultaties zinvol, als er een duidelijk wettelijk kader de kwaliteit en veiligheid van de zorg waarborgt. Een blijvende ondersteuning per telefoon of videocall kan in elke situatie de continuïteit van de verzorging verbeteren, voor zowel chronisch als niet-chronisch zieken.
Contact
Lies Dobbelaere, algemeen Perscontact Onafhankelijke Ziekenfondsen, 0478 75 47 67 of lies.dobbelaere@mloz.be
