Antibiotica: verstandig gebruiken

Uit deze analyse blijkt dat tussen 2015 en 2020:

Belangrijke opmerking

Covid-19 heeft het antibioticagebruik beïnvloed:

• 2020 was een uitzonderlijk jaar: vergeleken met voorgaande jaren stellen we een duidelijke afname vast in het aantal leden dat antibiotica kreeg voorgeschreven, het aantal voorschriften en het totale volume aan antibiotica dat afgeleverd werd. 
• Deze daling was relatief sterker bij kinderen dan bij volwassenen en ouderen
• Deze daling kan waarschijnlijk deels verklaard worden door het uitstel van zorg, een verminderd aantal consultaties bij de huisarts, beter hygiënisch gedrag (zoals het regelmatig wassen van de handen) en de maatregelen die zijn genomen om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan (sociale afstand, dragen van maskers, telewerken, sluiting van crèches en scholen, ...)

Soorten antibiotica

Voor wat betreft de chinolonen, werd er een daling van het gebruik waargenomen, vooral in 2018, wat waarschijnlijk gelinkt is aan een beperking van de terugbetalingsvoorwaarden vanaf 1/05/2018 (enkel nog terugbetaald bij specifieke, welomschreven infecties of omstandigheden): van 8,3% naar 1,9%. 
Het gaat hier enkel over het terugbetaald gebruik van chinolonen. Volgens gegevens van de OESO is de daling minder groot als we zowel de niet-terugbetaalde als de terugbetaalde chinolones in rekening brengen, omdat het verbruik zonder terugbetaling is toegenomen.

Voor wat betreft de verhouding amoxicilline/amoxicilline + clavulaanzuur, blijkt dat er ongeveer evenveel amoxicilline als amoxicilline + clavulaanzuur wordt gebruikt tussen juli 2015 en juni 2020. Tussen juli 2020 en juni 2021 wordt er echter duidelijk meer amoxcilline + clavulaanzuur voorgeschreven. Eén van de objectieven van het BAPCOC plan 2014-2019 was om tegen 2018 tot een ratio amoxicilline over amoxicilline + clavulaanzuur (J01CR02) van 80/20 te komen, waarbij amoxicilline dus 4 keer zoveel gebruikt wordt als amoxicilline + clavulaanzuur. Op basis van onze gegevens kunnen we stellen dat dit objectief nog niet gehaald wordt en dat er zelfs een verslechtering wordt vastgesteld.

Voor wat betreft de 2delijns antibiotica** (die gebruikt worden wanneer de standaardbehandeling niet of onvoldoende werkt) stellen we vast dat het aandeel al afneemt sinds juli 2015-juni 2016. In de periode juli 2020-juni 2021 vertegenwoordigen tweedelijnsantibiotica minder dan de helft (47,1%) van alle afgeleverde DDD van antibiotica in de ambulante sector.

*DDD: Defined Daily Dose, de aangenomen gemiddelde dosis per dag van een geneesmiddel gebruikt voor zijn belangrijkste indicatie door een volwassen persoon (Bron: www.whocc.no) 
** 2delijnsantibiotica: amoxicilline+clavulaanzuur (J01CR02), cefalosporines (J01DB, J01DC, J01DD, J01DE), chinolonen (J01M), macroliden (J01FA)

Aanbevelingen van de Onafhankelijke Ziekenfondsen

• Aangezien het niet correct gebruik van antibiotica oorzaak kan zijn van de ontwikkeling van resistentie, willen de Onafhankelijke Ziekenfondsen wijzen op het belang van een correct, verstandig en gericht gebruik van antibiotica in de eerste lijn. Een ‘One Health’-aanpak (met maatregelen zowel in de humane geneeskunde als in de diergeneeskunde) is daarbij noodzakelijk, omdat die met elkaar verweven zijn. Deze ‘One-Health’ aanpak wordt ook door de Belgische overheid naar voor geschoven en uitgewerkt.
• We willen specifiek de nadruk leggen op:
  • Informatie en sensibilisatie: gerichte campagnes verderzetten, ook op vlak van preventie (vaccinatie, handhygiëne, …). In de campagnes zou ook het ‘One Health’ principe aan bod kunnen komen en zou rekening gehouden moeten worden met aangepaste boodschappen voor specifieke doelgroepen
  • Ondersteuning van de voorschrijvers: verderzetten van huidige inspanningen die gedaan worden, vb. continue opleidingen (bv. e-learnings), Medisch Farmaceutisch Overleg (cf. kwaliteitsbevorderende programma goedgekeurd door het RIZIV : ‘Veilig minder antibiotica’), tools rond hulp bij voorschrijven, strategieën om guidelines te implementeren, …
  • Ondersteuning van de aflevering: de BAPCOC stelde steekkaarten op die de apothekers kunnen helpen om de patiënt snel te informeren over o.a. posologie en bijzonderheden waarmee de patiënt rekening moet houden. 
  • Optimaliseren van de monitoring: feedback voor de artsen, auto-evaluatie, extra ondersteuning en toezicht, indien nodig maatregelen nemen naar grote voorschrijvers toe, … 
• Uit onze cijfers blijkt ook dat de maatregelen die genomen werden in het kader van de COVID-pandemie en die bedoeld zijn om de viruscirculatie te verminderen, waarschijnlijk ook een invloed gehad hebben op het antibioticagebruik. Hopelijk geraken de gewoonten die tijdens COVID nog belangrijker werden (thuisblijven als je ziek bent, een goede hand- en hoesthygiëne, …) blijvend ingeburgerd en dragen ze bij aan een duurzaam effect op het antibioticagebruik en op antibioticaresistentie. Op die manier blijven de antibiotica ter beschikking van mensen die het echt nodig hebben.