Met het Belgische project community health workers en het Brusselse initiatief preventiemedewerkers willen de Belgische ziekenfondsen mensen uit kwetsbare groepen de weg wijzen naar de eerstelijnsgezondheidszorg. Met deze nieuwe opdrachten nemen de ziekenfondsen hun verantwoordelijkheid op om moeilijk bereikbare groepen te informeren, bewust te maken en te begeleiden, een uitdaging die er tijdens deze coronacrisis alleen maar groter op geworden is.
Community Health Workers (CHW) (België)
Op initiatief van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke rolden de Belgische ziekenfondsen het CHW-project uit. In verschillende steden in ons land zijn in totaal vijftig community health workers aan de slag in buurten waar veel kwetsbare groepen wonen. Ze richten zich specifiek tot mensen die in een situatie van sociale onzekerheid vertoeven en moeilijk toegang vinden naar gezondheidszorg, zeker in de context van de huidige coronacrisis
‘Ziekenfondsen hebben de ervaring om in de frontlinie te staan en hun leden te begeleiden’, zegt Luc Van Gorp, voorzitter van het Nationaal Intermutualistisch College. ‘Het maakt deel uit van ons DNA om leden te ondersteunen, bewust te maken en te informeren. ‘Het is ook een concrete vertaling van onze strijd en acties om sociale ongelijkheden en drempels in de toegang tot gezondheidszorg te verkleinen.’
De community health workers werken in de schoot van de ziekenfondsen en hebben als missie mensen wegwijs te maken naar de gezondheids- en welzijnszorg, hen te helpen gebruik te maken van gezondheidsdiensten en hun kennis op het gebied van gezondheid te versterken, vooral in het kader van de huidige gezondheidscrisis. De community health workers hebben ook een signaalfunctie om ongelijkheden en structurele problemen bij de toegang tot gezondheidszorg onder de aandacht te brengen. Ze werken daarbij samen met eerstelijnsstructuren en vormen een aanvulling op projecten die al in verschillende regio's bestaan. Hun inzet is voorlopig gepland tot eind 2021.
‘Onderzoek wijst uit dat kwetsbare groepen niet altijd de gepaste zorg vinden in ons zorglandschap. Ze vinden bijvoorbeeld moeilijker de weg naar de eerstelijnszorg en/of komen te snel terecht op de spoeddiensten. De huidige crisis maakte die drempels extra zichtbaar. En daar moeten we lessen uit trekken. Daarom hebben we dit jaar beslist om een project te starten dat de toegankelijkheid van onze gezondheidszorg voor kwetsbare groepen moet verhogen’, aldus minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke. ‘Sinds dit voorjaar zetten we vijftig Community Health Workers in die de brug moeten vormen tussen de kwetsbare groepen en ons zorglandschap. Deze CHW-ers komen zelf uit de buurten waarin ze actief zijn en gaan na een opleiding de straat op om gezinnen te leiden naar de gepaste zorg (artsen, psychologen etc.). De Community Health Workers zijn een belangrijke schakel in ons beleid om de drempels optimaal te verlagen en veel meer mensen op een toegankelijke manier met de juiste zorg in contact te brengen.’
Regionale variaties om beter aan de plaatselijke behoeften te voldoen
In Vlaanderen zijn de community health workers actief in de steden Oostende, Gent, Antwerpen, Tienen en Genk. Ze werken er nauw samen met organisaties die actief zijn in kwetsbare wijken, zijn aanwezig op locaties waar mensen samenkomen en trekken de straat op om huisbezoeken te doen.
In Wallonië worden de community health workers ingezet in de regio's Verviers-Dison, Luik en Charleroi. Er werd ook een samenwerkingsovereenkomst ondertekend met het Waals Netwerk voor de Strijd tegen Armoede, dat een belangrijke rol speelt als bemiddelaar tussen organisaties die in de praktijk staan en de community health workers. Ze kunnen bovendien ook rekenen op de steun van de 'Fédération des Maisons Médicales'. Ook in het Duitstalige gebied, in Kelmis en Eupen, ondernemen ze acties.
In Brussel lopen er meerdere projecten tegelijkertijd: naast CHW ook preventiemedewerkers en buurtactierelais van het project 'Agir Localement pour Contrer le Virus (Alcov)'. Dit laatste heeft tot doel te zorgen voor een lokale verbinding naar de gezondheidsactoren en sociale sectoren om mensen die door corona zijn getroffen (isolatie of quarantaine) te begeleiden, maar ook om kwetsbare bevolkingsgroepen te ondersteunen door de toegang van bewoners tot sociale bijstand en gezondheidszorg te vergemakkelijken (direct of indirect verband houdend met Covid-19). Deze opdracht zal worden uitgevoerd door een mobiel communautair team van gezondheidswerkers. De buurtactierelais hebben, in samenwerking met de community health workers de buurten van de Brusselse regio onderling verdeeld.
Preventiemedewerkers (Brussels Hoofdstedelijk Gewest)
Het intermutualistisch project preventiemedewerkers richt zich tot alleenstaande Brusselaars ouder dan 65 jaar die recht hebben op de verhoogde tegemoetkoming (VT). Sinds mei tot eind oktober 2021 nemen een vijftiental medewerkers, verdeeld over de verschillende ziekenfondsen, telefonisch contact op met mensen van deze doelgroep. Ze zorgen er enerzijds voor dat deze mensen de coronamaatregelen goed begrijpen en opvolgen en waken er anderzijds over dat aan hun behoeften op het gebied van gezondheid en sociale ondersteuning kan worden voldaan. De medewerkers leiden hen vervolgens, afhankelijk van de behoeften, door naar de juiste diensten binnen de ziekenfondsen zelf of extern.
Tot nu toe werden bijna 4.000 mensen gecontacteerd. Uit deze oproepen blijkt nu al dat de coronacrisis er vaak voor gezorgd heeft dat hun sociale netwerk verder is gereduceerd en hun isolement is toegenomen. Ook blijkt dat hun vraag naar hulp vaak verband houdt met het verlies van autonomie.
‘Deze oproepen worden positief ontvangen door de leden van de ziekenfondsen’, legt Xavier Brenez uit namens het Nationaal Intermutualistisch College. ‘We merken inderdaad dat er een groot gevoel van isolement heerst en de telefonische contacten maken het mogelijk om in te spelen op specifieke vragen en behoeften. Specifieke, duurzame of structurele oplossingen kunnen samen met de persoon worden besproken en gevonden.’
Het project, op initiatief van Brussels minister van Volksgezondheid en Sociale Actie Alain Maron, en van de minister van Gezondheidsbevordering Barbara Trachte maakt deel uit van een innovatief partnerschap dat werd opgezet tussen verschillende verenigingen uit de sector van gezondheidsbevordering, COCOF- en COCOM-administraties en de ziekenfondsen.
"Barbara Trachte en ik zijn erg blij dat we sectoren zoals de ziekenfondsen, gezondheidsbevordering en sociale diensten in Brussel hebben kunnen samenbrengen en ondersteunen om samen dergelijke vernieuwende projecten op te bouwen ten behoeve van mensen die zware problemen ondervinden door de Covid-19-crisis, zegt Alain Maron. ‘Het was nodig om uit de logica van het werken in silo's te komen en eindelijk de gezondheids- en sociale sectoren te zien als onafscheidelijke partners om uit deze crisis te komen.
Sinds het begin van de pandemie hebben de Belgische ziekenfondsen voortdurend gecommuniceerd en hun krachten gebundeld om hun leden zo goed mogelijk te begeleiden. Bijzonder geëngageerd en betrokken bij de noodzaak om leden bewust te maken en hen juiste informatie te geven over de vragen die zij zichzelf stellen tijdens deze pandemie, hebben ziekenfondsen bovendien niet geaarzeld om een leidende rol te spelen om uit deze crisis te geraken. Ze waren vooral betrokken bij het contactonderzoek en bij het doorgeven van de lijst van risicopatiënten voor de vaccinatiecampagne.
