Betere luchtkwaliteit in onze steden: een kwestie van gezondheid

Steden hebben een belangrijke rol te spelen in het verbeteren van de luchtkwaliteit: 97 % van de stadsbewoners wordt blootgesteld aan fijnstofconcentraties die als schadelijk voor de gezondheid worden beschouwd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO): mensen die in buurten wonen met hogere concentraties fijnstofvervuiling gaan vaker naar hun huisarts en blootstelling aan luchtvervuiling kan bijdragen tot een toename van nieuwe gevallen van arbeidsongeschiktheid omwille van mentale aandoeningen.

Op dinsdag 23 april bespreken meer dan 340 deelnemers uit 33 landen op een internationale conferentie in Brussel hoe we de luchtkwaliteit in steden kunnen verbeteren tegen 2030. De conferentie wordt georganiseerd door de Onafhankelijke Ziekenfondsen en de Health and Environment Alliance (HEAL), onder auspiciën van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie.

Socio-economische ongelijkheden vertalen zich in een ongelijke blootstelling aan luchtvervuiling en gezondheidsproblemen in veel steden, en vooral in Brussel vormt dit een uitdaging. De eerste bevindingen van lopend onderzoek door de Onafhankelijke Ziekenfondsen, die focussen op de impact van de lage-emissiezones (LEZ) in Brussel, Antwerpen en Gent (in vergelijking met gegevens van 17 andere Belgische steden zonder LEZ), tonen een over het algemeen snellere daling van zwarte koolstof (black carbon, BC), stikstofdioxide (NO₂) en fijnstof (PM_2.5 en PM₁₀) sinds de invoering van de LEZ in Antwerpen (2017) en Brussel (2018), tot 2022, in vergelijking met steden zonder een LEZ.

Wat Brussel betreft, bevestigen deze bevindingen een eerder rapport van Leefmilieu Brussel dat aantoonde dat de NO₂-niveaus langs de grote wegen van Brussel met een ongeziene 30 % zijn gedaald sinds 2018, en wijzen ze op een vergelijkbare of zelfs nog sterkere daling van andere vervuilende stoffen. De eerste bevindingen van de Onafhankelijke Ziekenfondsen voor Brussel bevestigen opnieuw dat armere buurten de zwaarste last van de luchtvervuiling dragen – maar ook dat de LEZ voor een aantal vervuilende stoffen (BC en NO₂) leidden tot een snellere daling van de luchtvervuiling in die buurten.

Xavier Brenez, directeur-generaal van de Onafhankelijke Ziekenfondsen:
“De luchtkwaliteit in België verbetert, maar er is nog veel werk aan de winkel. En dat terwijl de impact van luchtvervuiling op onze fysieke en mentale gezondheid enorm is, net als de kosten voor onze sociale zekerheid. We hebben initiatieven zoals de LEZ nodig om de volksgezondheid te beschermen. Het is essentieel dat luchtkwaliteit ook na de verkiezingen een prioriteit blijft in België en Europa.”

De conferentie vindt plaats op de vooravond van de plenaire stemming van het Europees Parlement op 24 april over het triloogakkoord over de herziening van de Richtlijn Omgevingsluchtkwaliteit (Ambient Air Quality Directive, AAQD). Het Europees kader voor schone lucht vormt de basis voor maatregelen op lokaal niveau. HEAL en de Onafhankelijke Ziekenfondsen vragen, samen met gezondheidsgroepen in heel Europa, dat het Europees Parlement en de EU-lidstaten snel het akkoord aannemen dat in triloog is bereikt.

Anne Stauffer, adjunct-directeur bij Health and Environment Alliance (HEAL):
“De herziene EU-richtlijn inzake luchtkwaliteit zal de broodnodige wind in de rug geven om de lucht in de stedelijke gebieden van de EU te verbeteren. Ze heeft een enorm potentieel om de gezondheid van iedereen die in steden woont te verbeteren, en dan vooral voor diegenen die de grootste risico’s lopen, waaronder zwangere vrouwen, kinderen, ouderen, mensen die al ziek zijn en mensen die met gezondheidsongelijkheden geconfronteerd worden. De lidstaten moeten de richtlijn zo snel mogelijk aannemen en implementeren, om snel het lijden van de mensen te verminderen, ziektes te voorkomen en besparingen te realiseren.”

Na de goedkeuring van het triloogakkoord door het Europees Parlement zal de herziene richtlijn moeten worden aangenomen door de lidstaten en gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie.

Alain Maron, minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, bevoegd voor Klimaattransitie, Milieu, Energie en Participatieve Democratie, Belgisch voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie:
“Onder het Belgische voorzitterschap heeft de Europese Unie een belangrijke stap gezet door haar luchtkwaliteitsnormen te herzien. Die zullen de kwaliteit van de lucht die we inademen aanzienlijk verbeteren en ons helpen om luchtvervuiling doeltreffend te bestrijden, waardoor het aantal vroegtijdige sterfgevallen en gezondheidsrisico’s zal dalen en iedereen het recht heeft om schone lucht in te ademen.”