Antibioticaresistentie: een bedreiging voor de volksgezondheid
Volgens de OESO veroorzaakt antibioticaresistentie jaarlijks 79.000 doden, met in de lidstaten al 1 op de 5 infecties die resistent is tegen antibiotica. In België was in 2019 ongeveer 1 op de 11 infecties resistent, waarbij vooral kwetsbare groepen zoals ouderen en zeer jonge kinderen worden getroffen. Zonder een efficiënte en globale actie kunnen eenvoudige infecties onbehandelbaar worden en kunnen routineoperaties ingewikkeld worden door een gebrek aan infectiepreventie.
Analyse van antibioticagebruik in België: beperkte vooruitgang
Een analyse bij 2,3 miljoen leden van de 3 Onafhankelijke Ziekenfondsen (Helan, Partenamut en Freie Krankenkasse) toont aan dat het antibioticagebruik tussen juli 2016 en juni 2024 licht gedaald is, tot 17,8 standaard dagdoses per 1.000 inwoners per dag. Ondanks deze afname wijst dit cijfer op een heropleving in het gebruik na de COVID-19-pandemie, waardoor het antibioticagebruik opnieuw vergelijkbaar is met het niveau van vóór 2020. Andere vaststelling: tussen juli 2023 en juni 2024 kreeg 1/3 van onze verzekerden terugbetaalde antibiotica afgeleverd in de open officina.
We gingen ook na of de vooropgestelde doelen van het Belgische nationale AMR actieplan One Health, het ECDC en het KCE konden behaald worden. Tot op vandaag kon er slechts één doelstelling behaald worden, ondanks de pogingen om het onaangepaste voorschrijven van antibiotica terug te dringen.
- Een eerste doelstelling was de vermindering van het gebruik van chinolonen tot 5% van het totale volume gebruikte antibiotica. Chinolonen, breed-spectrum antibiotica, zijn inzetbaar voor de behandeling van bepaalde ernstige infecties, maar het gebruik ervan moet beperkt worden omwille van de ontwikkeling van resistentie (en het risico op ongewenste effecten). Deze doelstelling werd niet behaald: volgens het BELMAP-rapport blijft het aandeel chinolonen in het totale volume antibiotica (inclusief niet-vergoede) 7% in 2022, boven de beoogde drempel.
- Een ander doel was de verhouding amoxicilline versus amoxicilline-clavulaanzuur naar 80/20 te verhogen. Amoxicilline alleen heeft de voorkeur als eerstelijn, omdat de toevoeging van clavulaanzuur het antibacteriële spectrum vergroot en zo het risico op resistentie verhoogt. Dit doel is echter ook niet bereikt. In 2024 is de verhouding 55% amoxicilline alleen tegenover 45% voor de combinatie, en dus nog ver verwijderd van de doelstelling.
- Een derde doel was om het gebruik van antibiotica te verlagen met 40% ten opzichte van 2019. Het verminderen van het totale gebruik zou helpen de effectiviteit van deze essentiële geneesmiddelen te behouden. Helaas is ook dit doel niet bereikt. Na een tijdelijke daling tijdens de pandemie is het antibioticagebruik vanaf 2021 weer gestegen, en heeft het opnieuw niveaus bereikt die vergelijkbaar zijn met die van 2019.
- Een gematigd gebruik van tweedelijns antibiotica is ook een te behalen doelstelling. Deze medicatie moet worden voorbehouden voor gevallen waarin standaardbehandelingen niet of onvoldoende werken, om de blootstelling van bacteriën aan krachtige antibiotica te beperken en zo de opkomst van resistentie te vertragen. Dit doel is ook niet bereikt. Tweedelijns antibiotica vertegenwoordigen nog steeds ongeveer 47% van het totale gebruik, een hoog niveau dat wijst op een te frequente inzet van deze reserve antibiotica.
- Een doel is echter wel bereikt: een hoog gebruik (65%) van de "Access"-categorie antibiotica van de WGO. Deze antibiotica zijn werkzaam tegen vaak voorkomende ziekteverwekkers, en vertonen een lager resistentiepotentieel. In 2024 behoort 69% van de gebruikte antibiotica in België tot deze categorie, wat het oorspronkelijke doel overschrijdt.
Voor een samenvatting van de resultaten of het volledige onderzoek, zie hier voor meer informatie.
Een verantwoord gebruik is noodzakelijk
Om antibioticaresistentie tegen te gaan, is het cruciaal om:
- Voorschrijvers te ondersteunen om verstandig en gematigd voor te schrijven (vb. via tools die helpen bij het maken van een beslissing, of via feedback op hun voorschrijven).
- Burgers sensibiliseren over het voorkomen van infecties en het ongepast gebruik van antibiotica, en hen bewust maken van de gevaren van antimicrobiële resistentie.
Meer weten? Bezoek de website over antibiotica en antimicrobiële resistentie: www.praatoverantibiotica.be.
