De genderkloof in arbeidsongeschiktheid: een urgente kwestie

Belangrijke cijfers over arbeidsongeschiktheid bij vrouwen

Zoals vermeld in het rapport, neemt het aantal vrouwen dat langdurig arbeidsongeschikt is, toe. Dit komt vooral door chronische ziekten, mentale gezondheidsproblemen of moeilijke arbeidsomstandigheden. In België lijdt ongeveer 28% van de vrouwen aan chronische aandoeningen vóór de leeftijd van 55 jaar, tegenover 23% van de mannen. Bovendien bevindt bijna 30% van de werkende vrouwen zich in de menopauze, een factor die nog steeds weinig aandacht krijgt op de werkvloer, maar een belangrijke rol speelt in de toename van afwezigheid wegens gezondheidsproblemen.

Oorzaken van arbeidsongeschiktheid bij vrouwen

De oorzaken van arbeidsongeschiktheid bij vrouwen zijn talrijk en complex:

Verwaarloosde reproductieve gezondheid

Gezondheidsproblemen specifiek voor vrouwen, zoals endometriose en het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), worden vaak onderschat. Deze ziekten, die veel vrouwen treffen, worden vaak verkeerd gediagnosticeerd en ontoereikend behandeld, wat kan leiden tot langdurige invaliditeit. Bovendien blijft de menopauze, hoewel dit veel werkende vrouwen treft, een taboe-onderwerp, wat het moeilijk maakt om symptomen op de werkvloer te beheren.

Mentale gezondheid: een belangrijke factor van arbeidsongeschiktheid

Mentale gezondheidsproblemen zijn een andere belangrijke oorzaak van arbeidsongeschiktheid bij vrouwen: 7 op de 10 periodes van arbeidsongeschiktheid van meer dan 6 maanden wegens een burn-out, stemmingsstoornissen of angststoornissen hebben betrekking op vrouwen. Bovendien zijn vrouwen meer blootgesteld aan langdurige stress en hebben ze meer moeite om weer aan het werk te gaan na een periode van invaliditeit door mentale gezondheidsproblemen.

Gezondheid gerelateerd aan werk: moeilijkere omstandigheden voor vrouwen

Vrouwen werken vaker dan mannen in sectoren met moeilijke arbeidsomstandigheden, zoals de gezondheidszorg, het onderwijs en de dienstencheques. Deze sectoren kennen een hoger percentage arbeidsongeschiktheid en worden vaak in verband gebracht met spier- en skeletaandoeningen. Vrouwen hebben ook meer kans dan mannen om blootgesteld te worden aan geweld op het werk, zoals pesterijen. Bovendien zijn hun symptomen in verband met beroepsziekten ondervertegenwoordigd, vooral als het gaat om geestelijke gezondheid.

Sociaal-economische gevolgen voor vrouwen en de samenleving

De gevolgen van arbeidsongeschiktheid voor vrouwen zijn diepgaand, niet alleen voor de betrokkenen zelf, maar ook voor de samenleving als geheel. Door langdurige arbeidsongeschiktheid lopen vrouwen een groter inkomensverlies op, vooral als ze deeltijds werken. Dit vergroot de loonkloof tussen mannen en vrouwen en beperkt hun lange termijn carrièremogelijkheden.
Daarnaast dragen vrouwen vaak een zware gezinslast, vooral als mantelzorgers en alleenstaande moeders. Deze extra belasting verhoogt hun risico op arbeidsongeschiktheid en bemoeilijkt hun terugkeer naar werk. Dit heeft ook gevolgen voor de nationale economie, door de extra kosten voor gezondheidszorg en sociale uitkeringen.

Oplossingen en aanbevelingen

Naar aanleiding van deze zorgwekkende bevindingen hebben de Onafhankelijke Ziekenfondsen 10 aanbevelingen gedaan om de situatie te verbeteren en de ongelijkheden op het gebied van arbeidsongeschiktheid te verminderen:

1. Lanceer een informatiecampagne over de perimenopauze en specifieke aandoeningen voor vrouwen. Dit is zowel nuttig voor burgers, werkgevers als zorgverstrekkers. Het doel is om de kennis over dit thema te vergroten, het taboe (op de werkvloer) te doorbreken, foutieve diagnoses te voorkomen en de behandeling te verbeteren. Voor behandelende artsen, arbeidsartsen, adviserend artsen en paramedici stellen we voor om opleidingen over dit thema te organiseren.  
2. Ondersteun werkgevers bij het invoeren van een beleid rond gendergelijkheid. Dit heeft een positieve invloed op de productiviteit, het welzijn en de arbeidstevredenheid van de werknemers. Een eerste stap hierin kan een analyse van de huidige situatie op de werkvloer zijn.
3. Maak werk van een beleid rond gendergelijkheid ‘in all policies’ en rol het Nationaal Actieplan ter bestrijding van gendergerelateerd geweld verder uit. We stellen voor om deze bevoegdheid aan een minister toe te kennen in plaats van aan een staatssecretaris. Dit voorstel wordt ook ondersteund door het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen. 
4. Ontwikkel maatregelen die een gelijke verdeling van zorgtaken tussen mannen en vrouwen bevorderen. Er moet meer aandacht komen voor wat voor deze gelijke verdeling kan zorgen.  
5. Neem passende beleidsmaatregelen ter ondersteuning van de balans tussen werk en gezin. Geef hierbij extra aandacht aan kwetsbare groepen en aan alleenstaande vrouwen, eenoudergezinnen en mantelzorgers in het bijzonder, aangezien zij een hogere kans lopen op arbeidsongeschiktheid. 
6. We vragen aan Fedris om de lijst van beroepsziekten te herbekijken en na te gaan of deze nog is afgestemd op de huidige genderrealiteit.
7. Neem passende maatregelen voor wat betreft de arbeidsomstandigheden en preventie van arbeidsongeschiktheid in die sectoren waar er een hoge graad van arbeidsongeschiktheid is.
8. Investeer in onderzoek naar vrouwspecifieke elementen in verband met de loopbaan, de sociale rol en andere zaken die een impact hebben op arbeidsongeschiktheid bij vrouwen en neem hiervoor passende maatregelen. 
9. Investeer in onderzoek naar specifieke aandoeningen voor vrouwen en hun impact op arbeidsongeschiktheid. Het is interessant om te weten welke invloed aandoeningen zoals PCOS, endometriose en perimenopauzale klachten hebben op arbeidsongeschiktheid. Deze onderzoeksvraag kan worden opgenomen door het KCE, Sciensano of het Kenniscentrum arbeidsongeschiktheid van het RIZIV. 
10. Investeer in klinische studies met vrouwelijke proefpersonen en besteed aandacht aan geslachts- en genderverschillen om een correcte diagnose en behandeling mogelijk te maken. Bepaalde aandoeningen hebben bij vrouwen een andere oorzaak en klinische presentatie dan bij mannen. Ook de werking en veiligheid van sommige geneesmiddelen kunnen verschillen. Hier ligt een verantwoordelijkheid voor zowel de overheid, de universiteiten als de industrie.