Nog steeds rookt 20 % van de Belgen. Elk jaar sterven 14.000 mensen door tabak. Dat is 40 Belgen per dag! En daarnaast lijden 300.000 landgenoten aan tabaksgerelateerde aandoeningen. Roken is dus de belangrijkste vermijdbare doodsoorzaak.
De laatste jaren werd een sterkere anti-tabak politiek gevoerd. Op vijf jaar tijd zijn we 7 plaatsen gestegen op de Tobacco Control Scale, een schaal die toelaat om implementatie van het tabaksbeleid in Europa te monitoren. Dat België met zijn tabaksbeleid nu de tiende plaats bekleedt op deze schaal is te danken aan een reeks wettelijke acties. Denk maar aan de invoering van de neutrale pakjes en het verbod op roken in de auto in het bijzijn van minderjarigen. Recente beslissingen zoals het volledige verbod op reclame aan de gevels van kranten- en tabakswinkels en de laatste accijnsverhogingen, werden (nog) niet meegenomen in de rangschikking.
Een tiende plek lijkt aanvaardbaar, maar een povere score van 58 % betekent dat er nog zeer veel werk is. Dit wordt ook bevestigd door het feit dat de daling van het aantal rokers in België minder sterk is dan enkele decennia geleden. Er is dus nog werk aan de winkel voor onze beleidsmakers. Dat het preventiebudget slechts 2,2 % van het totale budget voor de gezondheidszorg uitmaakt, bemoeilijkt het voeren van een effectief beleid. De Tobacco Control Scale toont de domeinen aan waar België nog actie moet in ondernemen, zowel op vlak van wetgeving als inzake het algemene preventiebeleid.
Het is intussen wel duidelijk dat zien roken, doet roken. Dit geldt zeker voor jongeren. Daarom pleiten wij voor het invoeren van beperkende wettelijke bepalingen. Op die manier kunnen rokersruimten op het werk en roken op terrassen in de horeca worden afgevoerd. Ook een totaalverbod op reclame voor tabaks- en rookwaren is noodzakelijk en er moet een uitstalverbod komen in de verkooppunten. Daarnaast moet de overheid zich ook richten op de digitale wereld. Het is duidelijk dat de tabaksindustrie zijn bereik verlegt naar digitale en sociale media, waar influencers op vaak subtiele wijze tabaksproducten aan de man brengen. Hiermee normaliseren zij het gebruik van tabak voor een groot publiek. Tot slot, pleiten wij voor een verbod op de verkoop van tabakswaren in automaten.
Voor een effectief preventiebeleid zijn investeringen in gezondheidsvaardigheden -en kennis van burgers onontbeerlijk. Specifiek voor tabakspreventie zijn jongeren een belangrijke doelgroep. 90 % van de blijvende rokers is voor zijn 21ste gestart met roken. Dat toont de noodzaak om in te zetten op het versterken van hun vaardigheden om gezondheidsinformatie te vinden, begrijpen, evalueren en toe te passen. Met die competenties kunnen zij een geïnformeerde keuze maken over hun gezondheid en welzijn. Zo’n geïnformeerde keuze kan leiden tot een verlaging van het aantal rokers. Onderzoek wijst uit dat inzetten op gevoelens en bestaande sociale normen belangrijk is om jongeren te overtuigen. De regionale ministers van Welzijn, Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport moeten hiervoor samen een geïntegreerd preventief tabaksbeleid uitrollen, specifiek gericht op jongeren. De minister van Welzijn dient een coördinerende rol op te nemen om binnen elke setting van de specifieke vakminister structureel beleid te voeren, met als doel de beweging Generatie Rookvrij te ondersteunen.
Wij moedigen de Belgische overheden aan om zich te engageren tot een geïntegreerd beleidsplan. Bijvoorbeeld door gezamenlijke doelstellingen te formuleren en werk te maken van een afgestemd actieplan. Het aantal rokers verminderen tot 15 % tegen 2025, lijkt ons een ambitieuze maar haalbare doelstelling. Specifieke aandachtspunten daarbij zijn aandacht voor wetgevende initiatieven (zie voorstellen hierboven), de prijzen blijvend verhogen via accijnspolitiek, een versterkte sensibilisering, communicatie en educatie, en het sterker promoten en bekendmaken van rookstopbegeleiding en specifieke geneesmiddelen. De verschillende betrokken organisaties engageren zich tot het uitvoeren van concrete acties. Zo kunnen wij als ziekenfonds aan de slag met het verder sensibiliseren, informeren en versterken van de gezondheidsvaardigheden van onze leden. De Onafhankelijke Ziekenfondsen aanvaarden deze uitdaging en willen werken aan een Rookvrije Samenleving voor iedereen.
Xavier Brenez
Directeur-Generaal
