Ons land telt 206.444 verpleegkundigen die de toelating hebben om het beroep uit te oefenen. Echter, slechts 60% is actief in de verpleegkundige verzorging van patiënten (Poncé A e.a. (2022), Données phares dans les soins de santé : Les professionnels de soins de santé, Bruxelles, SPF Santé publique, 45). Dit inzicht moet de samenleving aanzetten om het verpleegkundig beroep uit de schaduw van zijn kunnen te halen. De verpleegkunst de erkenning geven die ze verdient, is noodzakelijk om het beroep terug aantrekkelijk te maken. Inzetten op onze verpleegkundigen, onze toekomst (Cipriano P (2023), Our Nurses. Our Futures. - International Nurses Day 2023 theme announced., Geneva, International Council of Nurses, 1.) is de prioriteit om kwaliteitsvolle verpleegkundige zorg voor de patiënten de komende decennia te garanderen.
1. Versterking van de relatie tussen de verpleegkundige en de patiënt
Een belangrijke vorm van erkenning van de verpleegkundige is de mate van tijd en ruimte die hij of zij krijgt om de patiënt daadwerkelijk bij te staan. Het louter afwerken van medicatierondes, toiletverzorging, temperatuur- of bloeddrukmetingen zijn vrij simplistisch tegenover de meerwaarde die de verpleegkundige écht kan betekenen. De verpleegkundige speelt een centrale rol in de gezondheidsinformatie en -keuzes, het oplossen van complexe verpleegkundige situaties, een verpleegplan op de rails zetten, enz. In de thuiszorg kan de verpleegkundige ook sociale situaties identificeren die aandacht vereisen. Denk bijvoorbeeld aan precaire situaties of zelfs verwaarlozing van de patiënt.
Ons gezondheidssysteem voorziet onvoldoende in de nodige tijdsvensters en de ondersteunende middelen om deze opdrachten kwaliteitsvol te vervullen. Nochtans maakt de verpleegkundige op dergelijke momenten het verschil voor de patiënt. Deze menselijke relatie tussen de verpleegkundige en de patiënt herstellen, geeft bij uitstek de voldoening die bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van het beroep en het respect vanuit de patiënt.
2. Heroriëntering van de middelen
De overheidsfinanciering van het verpleegkundig beroep is verworden tot een amalgaam aan koterijen wat een optimale inzet bemoeilijkt. Ondanks de stijgende budgettaire massa blijft de sector aangeven dat deze ontoereikend is. Een grondige hervorming van de financiering voor de verpleegkundige sector moet stoelen op een meer doelgerichte waardering. Zowel de middelen voor verpleging in het Budget der Financiële Middelen van de ziekenhuizen als de nomenclatuur voor de (thuis)verpleegkunde moeten onder de loep. Een dergelijke herziening realiseert een uniform financieringssysteem ongeacht de sector van tewerkstelling en de bevoegde overheid. Iedere verpleegkundige verdient een gelijke mate van erkenning voor hetzelfde verrichte werk!
3. Versterking van de verpleegkundigen
Met het oog op de retentie van de verpleegkundige in het beroep (Pan-European Commission (2021), Drawing light from the pandemic: a new strategy for health and sustainable development, Copenhagen, WHO EURO, 57), is het van belang dat de verpleegkundigen als kernactoren omringd worden met diverse functieprofielen. Niet-medische medewerkers kunnen de overdaad aan administratieve en logistieke taken waarmee de verpleegkundige vandaag wordt geconfronteerd, uit handen nemen: denk daarbij aan de planning van de afspraken, de invoer en kwalitatieve analyse van de gezondheidsgegevens of de transfer van de patiënt van de ene ziekenhuisdienst naar de andere …
Om meer tijd vrij te maken, kan er ook vanop afstand gemonitord worden. In de cardiologie bijvoorbeeld zouden de resultaten van pacemakers kunnen worden geregistreerd als de professionals werden opgeleid en de patiënten werden geïnformeerd.
Tot slot is de daadwerkelijke delegering van taken aan andere gezondheidsprofessionals sterk aangeraden.
Ten tweede moeten er voldoende verpleegkundigen in functie van het aantal patiënt zijn (Van den Heede K, Bruyneel L, Beeckmans D, Boon N, Bouckaert N, Cornelis J, Dossche D, Van de Voorde C, Sermeus W (2020), KCE rapport 325 Verpleegkundige bestaffing voor een veiligere zorg in acute ziekenhuizen, Brussel, KCE, 297). In België draait die ratio rond 9,4 patiënten per verpleegkundige, met grote verschillen tussen afdelingen en sectoren. Indien een verpleegkundige echter de verantwoordelijkheid heeft over een beheersbaar volume aan patiënten geeft dat een significante verbetering in de veiligheid en zorgkwaliteit. Gegeven dat één van de doelstellingen is om de verpleegkundige meer tijd te gunnen per patiënt, is het van belang om de internationaal vooropgestelde ratio van 8 patiënten per verpleegkundige na te streven.
Om dit te garanderen, staat de Amerikaanse staat Minnesota op het punt een wet aan te nemen die ziekenhuizen verplicht een commissie op te richten die het aantal patiënten per verpleegkundige controleert.
Ten derde zullen organisaties een beleid moeten ontwikkelen waarin de verpleegkundige zich ten volle kan identificeren. De verpleegkundige moet deel uitmaken van de aansturing van de organisatie. De organisatie moet vertrouwen geven en kansen scheppen voor de mensen die actief zijn op het werkveld. De verpleegkundige moet ruimte krijgen voor opleidingen met de modernste verpleegtechnologieën en het realiseren van persoonlijke doelstellingen. De mogelijkheid dat verpleegkundigen zich voor een stuk autonoom kunnen organiseren, is hiervan een cruciaal onderdeel. De thuishospitalisatie maakt dat duidelijk. Verpleegkundigen uit de ziekenhuis- en de thuissector zullen op een flexibele manier transmuraal moeten samenwerken.
De samenleving moet de nieuwe uitdagingen in de verpleegkunde, een beroep in transitie, aanpakken om de kwaliteitsvolle zorg voor de patiënt van morgen te verzekeren. Ongeacht of zij werken in dienstverband of op zelfstandige basis, de verpleegkundigen moeten terug tijd en ruimte krijgen voor vrij initiatief in hun beroep. Het vrijmaken van financiële middelen als erkenning alleen is onvoldoende om de aantrekkelijkheid en de tevredenheid te realiseren. Blijven investeren in de omkadering en de tijd van onze verpleegkundigen in relatie tot de patiënt is van minstens even groot belang!
Verpleegkundig expert: Benoit Mores (benoit.mores@mloz.be)
