Elk jaar monitoren we het antibioticagebruik bij onze leden van ziekenfondsen Helan, Partenamut en Freie Krankenkasse. Hoewel we tussen 2016 en 2024 een lichte daling zien in het gemiddelde verbruik, gemeten in standaard dagdosissen per 1.000 inwoners per dag (DDD), blijven de ambitieuze doelstellingen van het nationale actieplan AMR "One Health" grotendeels buiten bereik.”
Antibioticaresistentie
In 2023 benadrukte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de omvang van het probleem van antibioticaresistentie, waarbij ongeveer 1 op de 5 infecties in OESO-landen al resistent is tegen antibiotica. Dit draagt bij aan de 79.000 jaarlijkse sterfgevallen door resistente bacteriën in deze landen. Ouderen en zeer jonge kinderen lopen bijzonder veel risico. In België was ongeveer 1 op de 11 infecties resistent in 2019. Als er geen efficiënte, globale actie wordt ondernomen, wordt voorspeld dat eenvoudige infecties moeilijk, zo niet onmogelijk, te behandelen zullen zijn met antibiotica en dat eenvoudige chirurgische ingrepen complex zullen worden omdat het niet langer mogelijk zal zijn om infecties te voorkomen.
Situatie in België
De afgelopen jaren zijn initiatieven geïntroduceerd, zoals het nationale actieplan AMR "One Health", indicatoren om huisartsen te ondersteunen bij een effectieve antibiotica-voorschrijving, en een antibioticabarometer (een geautomatiseerd systeem voor audit en feedback). Desondanks blijft het antibioticagebruik in België hoog.
Doel van de analyse
Het doel van de analyse is tweeledig:
- De evolutie van het ambulant antibioticagebruik in België beschrijven tussen juli 2016 en juni 2024.
- Evalueren of bepaalde doelstellingen met betrekking tot het correcte gebruik van antibiotica zijn behaald in de periode juli 2023 - juni 2024.
Onze resultaten
- Wat betreft de evolutie van het antibioticagebruik: in de periode juli 2023 – juni 2024 heeft 1 op de 3 leden (33.6%) minstens één aflevering van terugbetaalde antibiotica gekregen en werden er 17.8 standaard dagdosissen per 1 000 inwoners per dag afgeleverd. Vergeleken met juli 2016 – juni 2017 is dit een daling maar vergeleken met 2020-2021 merken we toch een markante stijging op.
- Wat betreft de doelstellingen op nationaal of internationaal niveau: bij het analyseren van het antibioticagebruik onder onze leden, zien we dat tussen 2016 en 2024 slechts 1 van de 5 doelstellingen, vastgesteld door het "One Health"-plan en instanties zoals het ECDC en het KCE, werd bereikt.
- Vermindering van het gebruik van chinolonen tot 5% van het totale antibioticavolume tegen 2024
Waarom? Chinolonen hebben een breed werkingsspectrum en zijn zeer nuttig bij de behandeling van bepaalde ernstige infecties. Het is belangrijk om het gebruik ervan te beperken vanwege de snelle ontwikkeling van resistentie (en het risico op bijwerkingen).
Resultaat: niet bereikt. Het BELMAP-rapport geeft aan dat het totale aandeel van chinolonen in het antibioticavolume (inclusief niet-terugbetaalde antibiotica) 7% bedroeg in 2022. - Verhoging van de verhouding amoxicilline versus amoxicilline-clavulaanzuur tot 80/20
Waarom? De combinatie van amoxicilline met clavulaanzuur vergroot het antibacteriële spectrum van amoxicilline alleen. Daarom wordt deze combinatie niet aanbevolen als eerstelijnsbehandeling.
Resultaat: niet bereikt. In 2024 is de verhouding 55%/45%, nog ver verwijderd van de doelstelling. - Globale vermindering van 40% van het antibioticagebruik ten opzichte van 2019
Resultaat: Niet bereikt. Hoewel er tijdens de COVID-19-pandemie een daling was in het antibioticagebruik, is het gebruik sinds 2021 weer gestegen, en heeft het vergelijkbare niveaus bereikt als in de periode vóór de pandemie. - Gematigd gebruik van tweedelijnsantibiotica
Waarom? Deze antibiotica worden ingezet wanneer de standaardbehandeling ineffectief of ontoereikend is.
Resultaat: niet bereikt. Tweedelijnsantibiotica vertegenwoordigen ongeveer 47% van het totale antibioticagebruik, wat nog steeds hoog is. - Hoofdzakelijk gebruik (65%) van antibiotica uit de "Access"-categorie van de WHO
Waarom? Dit zijn antibiotica die effectief zijn tegen veelvoorkomende bacteriën en minder kans op resistentie bieden. Deze doelstelling wordt door de WHO gebruikt om het gebruik van antibiotica in verschillende landen te controleren.
Resultaat: bereikt. In 2024 valt 69% van de in België gebruikte antibiotica in deze categorie.
Aanbevelingen
België blijft een grootverbruiker van antibiotica. Het is van essentieel belang om het rationele gebruik van antibiotica te blijven aanmoedigen om hun consumptie te verminderen en meer in lijn te komen met de vooropgestelde doelstellingen.
In deze context stellen de Onafhankelijke Ziekenfondsen het volgende voor :
- Op macroniveau, in het kader van een globaal beleid dat is afgestemd op het principe van “One Health”, die de dimensies van de gezondheid van mens, dier en milieu integreert, is het essentieel om door te gaan met de uitvoering van de acties van het Belgische nationale actieplan “One Health” om antimicrobiële resistentie te bestrijden.
- Wat de zorgverleners betreft, moeten we de artsen in hun praktijk blijven ondersteunen, in het bijzonder door lokale initiatieven die het correct gebruik van antibiotica te stimileren, door de hulpmiddelen te verbeteren die artsen helpen om de beste beslissingen voor hun patiënten te nemen (bv. aanbevelingen integreren in elektronische medische dossiers), door hen feedback te geven over hun voorschriften en door hun communicatievaardigheden met patiënten te verbeteren. Apothekers zijn ook een essentiële partner bij het helpen van patiënten om antibiotica op de juiste manier te gebruiken.
- Tenslotte moeten we burgers blijven sensibiliseren voor het voorkomen van infecties, slecht gebruik van antibiotica en de gevaren van antimicrobiële resistentie. Het promoten van de website www.praatoverantibiotica.be helpt om het publiek antwoorden te geven, vooroordelen over antibiotica te bestrijden en het bewustzijn over de risico's van antimicrobiële resistentie te vergroten.
Lees hier de volledige studie
