Groeiend probleem, grote maatschappelijke impact
In België heeft ongeveer de helft van de bevolking overgewicht en kampt bijna één op vijf met obesitas. De gevolgen van obesitas zijn niet te onderschatten: obesitas verhoogt het risico op diabetes type 2, hartaandoeningen en zelfs bepaalde vormen van kanker. Ook psychische klachten, zoals depressie en een negatief zelfbeeld, komen vaak voor. Bovendien treft obesitas sociaaleconomisch kwetsbare groepen disproportioneel hard, waardoor gezondheidsongelijkheden toenemen. Ook de maatschappelijke impact is enorm: Sciensano schat de kosten van obesitas op 4,5 miljard euro per jaar – een bedrag dat de samenleving zich in budgettair krappe tijden nauwelijks kan veroorloven.
De belofte van obesitasmedicatie
De aandacht voor medicijnen zoals semaglutide (Ozempic) en tirzepatide (Mounjaro) groeit. Oorspronkelijk ontwikkeld voor diabetes type 2, blijken ze ook effectief bij gewichtsverlies door het hongergevoel te onderdrukken. Studies tonen een gemiddeld gewichtsverlies van 15% aan, wat een veelbelovende ontwikkeling lijkt. Toch zijn er belangrijke kanttekeningen.
Obesitas is een complexe aandoening, verschillende factoren liggen aan de oorsprong namelijk genetische -, metabole-, en omgevingsfactoren. Een duurzame aanpak die verder reikt dan 'gewoon een pilletje slikken' is dan ook van vitaal belang.
Preventie en structurele maatregelen moeten in deze duurzame aanpak centraal staan, met onder meer het bevorderen van een gebalanceerd en evenwichtig voedingspatroon. Scholen kunnen gezonde maaltijden en snacks aanbieden, supermarkten moeten gezonde voeding betaalbaar houden en steden moeten ingericht worden in functie van actieve mobiliteit (fietspaden en wandelroutes) en sportinfrastructuren. Kinderen en jongeren verdienen een omgeving waarin gezonde keuzes de norm zijn.
Geïntegreerde aanpak voor mensen die al kampen met obesitas
Naast preventie is er ook voor mensen die al kampen met obesitas, een geïntegreerde aanpak nodig. In Nederland wordt sinds 2019 de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) terugbetaald: een programma dat onder begeleiding van professionals werkt aan langdurige gedragsverandering. De resultaten zijn positief, met gewichtsverlies en een verbeterde levenskwaliteit bij de deelnemers. Een dergelijke aanpak verdient ook in België navolging.
Investeren in preventie en eerstelijnszorg
België nam al enkele initiatieven rond obesitasbehandeling, maar deze blijven vaak binnen de ziekenhuismuren en zijn financieel onvoldoende toegankelijk. Wat ontbreekt, is een gestructureerde eerstelijnsaanpak waarin kinesitherapeuten, diëtisten, psychologen en artsen samenwerken en waar ingezet wordt op levensstijl en gedragsverandering, al dan niet met medicatie. De ziekenfondsen spelen een essentiële rol op het gebied van preventie, met name door het organiseren van bewustmakingscampagnes, workshops of het versturen van algemene of gerichte informatie. Ze zorgen ook voor de terugbetaling van de prestaties die door de verplichte verzekering worden gedekt en bieden aanvullende voordelen, zoals begeleidingsprogramma's of dieetconsultaties. Dit is positief maar momenteel nog ontoereikend. Structurele overheidsfinanciering en omkadering is noodzakelijk om kwalitatieve en toegankelijke zorg te garanderen.
De juiste balans vinden
Obesitasmedicatie kan een belangrijke rol bij gewichtsverlies spelen, maar mag niet worden beschouwd als de heilige graal. Zonder investeringen in preventie blijven we miljarden uitgeven aan de gevolgen van obesitas. De federale en regionale overheden formuleerden in 2024 gezamenlijke gezondheidsdoelen, zoals het verlengen van de levensduur in goede gezondheid, minder gezondheidsongelijkheid en het verzekeren van een gezond leefmilieu. Een holistisch plan tegen obesitas is een essentiële stap om deze doelen te bereiken.
De vraag is dus niet óf obesitasmedicatie een rol moet spelen, maar eerder hoe een duurzame strategie ontwikkelen voor preventie en behandeling, met slim gebruik van deze middelen.
Alleen zo kunnen we een duurzame en effectieve strijd tegen overgewicht en obesitas voeren.
