Twee grootschalige intermutualistische projecten maken gezondheidsgeletterdheid heel concreet: de "Community Health Workers" in het hele land en de "Preventiemedewerkers" in Brussel. Beide projecten werken aan de bewustmaking en ondersteuning van kwetsbare groepen. Wat leveren deze projecten op? Hoeveel mensen konden al terecht bij hen? En wat waren de noden van de gecontacteerde personen?
Sinds april 2021 wordt in heel België een vijftigtal Community Health Workers (CHW's) ingezet om te werken met kwetsbare groepen die moeilijk toegang krijgen tot de gezondheidszorg. Zij worden tewerkgesteld door de ziekenfondsen en hebben meerdere opdrachten: de mensen zo goed mogelijk naar de gezondheids- en welzijnsdiensten leiden, hen helpen om van die gezondheidsdiensten gebruik te maken én hun gezondheidswijsheid vergroten, zeker met het oog op de gezondheidscrisis.
De interventies focussen dus eerst en vooral op COVID-19 en de eerstelijnszorg. Het belangrijkste gespreksonderwerp in verband met COVID-19 is vaccinatie: het verstrekken van informatie over de vaccinatie zelf, maar ook het verschaffen van uitleg over hoe men zich kan laten vaccineren.
In een tweede fase is de informatie over eerstelijnszorg erop gericht die diensten toe te lichten, rekening houdend met de individuele noden van de betrokkene. Soms helpt men de persoon ook bij zijn contact met de administratie en in 1 op de 10 gevallen vergezelt men hem fysiek naar zijn afspraak in de eerstelijnsgezondheidszorg.
In dit stadium hebben in de drie gewesten van het land samen 10.815 interventies plaatsgevonden. Driekwart van die contacten waren individuele interventies, een kwart waren ‘groepscontacten’. De eerste taak van elke CHW was om te luisteren, het probleem te begrijpen en de weg te wijzen (met ondersteuning, als dat nodig bleek). Het doel van deze aanpak is om mensen te begeleiden en hen de sleutels in handen te geven om op eigen kracht te handelen.
Dankzij het werk van de CHW's, konden de redenen achterhaald worden die sommige gebruikers beletten om toegang te krijgen tot de eerstelijnsgezondheidszorg: administratieve kwesties werden in 73% van de gevallen als een belemmering aangehaald, gevolgd door de taalbarrière (51%) en ook de beperkte kennis van het gezondheidsstelsel (54%). De partijen die bij het project Community Health Workers betrokken zijn, hebben overigens gevraagd om het initiatief nog te verlengen in 2022.
Het intermutualistische project "preventiemedewerkers" was bedoeld voor alleenstaande Brusselaars, ouder dan 65 jaar die recht hebben op de "verhoogde verzekeringstegemoetkoming" (RVV). Sinds mei 2021, heeft een vijftiental medewerkers van de verschillende ziekenfondsen telefonisch contact opgenomen met mensen uit deze doelgroep. Dit contact diende om met hen de preventie van COVID-19 te bespreken: of zij begrepen hebben welke maatregelen er bestaan, waarom en wanneer zij het moeilijk vinden om zich daaraan te houden, welke belemmeringen er zijn. Vervolgens wordt dan samen met hen nagedacht over manieren om hun preventief gedrag te verbeteren (inclusief vaccinatie). Het tweede doel van de telefoongesprekken was om een inzicht te krijgen in de noden van deze mensen op het gebied van gezondheidszorg en sociale ondersteuning, met het oog op hun doorverwijzing naar de juiste diensten (ziekenfondsen of andere).
In dit stadium zijn bijna 11.800 mensen gecontacteerd. Uit deze oproepen is gebleken dat de COVID-19-crisis hun sociale netwerk heeft verkleind en dus hun isolement is toegenomen. "Deze telefoongesprekken worden positief onthaald door onze leden”, zegt Xavier Brenez. "Ze helpen om specifieke vragen en behoeften te beantwoorden. Samen met de persoon werden specifieke, duurzame of structurele oplossingen besproken en gevonden."
Vragen om hulp hangen vaak samen met een verminderde autonomie. Een kwart van de ondervraagden was van mening dat zijn toegang tot de gezondheidszorg bemoeilijkt werd door fysieke belemmeringen (doofheid, zich moeilijk kunnen verplaatsen …). Maar ook financiële obstakels of een andere taal en cultuur kunnen een rem zijn. De individuele contacten maken het mogelijk om andere onderwerpen aan te snijden en vragen over hun persoonlijke rechten te beantwoorden, zoals de erkenning van een handicap, de toegang tot een parkeerkaart of de erkenning van het statuut van mantelzorger.
Sinds oktober is het Brusselse project een andere richting ingeslagen en kreeg het nieuwe uitdagingen, zoals de vaccinatie tegen COVID-19. Het team van preventiemedewerkers is versterkt en het project is verlengd tot eind 2021. De preventiemedewerkers nemen nu ook contact op met een jonger publiek (35-44 jaar) om in te spelen op hun specifieke behoeften en vragen, en om hen door te verwijzen naar de hulpverlening.
