Maarten Hermans, membre fondateur du think tank MinervaHoe kijken organisaties die dicht bij de werknemers staan aan tegen de explosieve stijging van het aantal personen in arbeidsongeschiktheid? Wat vinden ze van de maatregelen die nu worden getroffen? We spraken met Maarten Hermans, een van de oprichters van denktank Minerva. Hij volgt met name de dossiers over werk en sociaal overleg op.
Ja. Vooral de exponentiële toename van het aantal langdurig zieke werknemers is zorgwekkend. We moeten de structurele oorzaken van dit fenomeen achterhalen. Helaas worden er wel veel maatregelen aangekondigd, maar volgen er weinig structurele veranderingen, ook al is het probleem heel duidelijk. Daarom moeten we zoeken naar duurzame oplossingen.
Een recente studie van Sciensano toonde de impact van chronische ziekten op het beroepsleven aan. Daaruit blijkt dat het om een structureel fenomeen gaat, dat de hele bevolking aangaat. We moeten ons ervan bewust zijn dat de demografische en sociale veranderingen in onze wereld aan de basis liggen van het toenemende aantal zieken in de bevolking. Bepaalde groepen worden meer getroffen dan andere, zoals oudere werknemers en vrouwen. Vrouwen, die steeds meer op de arbeidsmarkt terechtkomen, krijgen bovendien vaker te maken met langdurige aandoeningen.
Absoluut. We weten dat arbeidsongeschiktheid vooral te wijten is aan burn-outs, psychosociale aandoeningen in het algemeen en spier- en skeletziektes. Voor die laatste categorie bijvoorbeeld schiet de Belgische arbeidswetgeving duidelijk tekort. Ze houdt immers onvoldoende rekening met de ergonomische risico's. Het is dan ook heel merkwaardig dat er helemaal geen stappen worden gezet om de wetenschappelijk aangetoonde oorzaken ervan aan te pakken. Anderzijds wordt er wel veel initiatief genomen wanneer iemand al arbeidsongeschikt is. De efficiëntste en eerlijkste oplossing is dus om te focussen op de oorzaken en op preventie. Die elementen maken nog niet genoeg deel uit van het huidige overheidsbeleid. In het verleden werd nochtans meer belang gehecht aan zogenaamd 'werkbaar werk'.
Hoe meer arbeidsongeschiktheid er ontstaat, hoe meer we naar structurele oorzaken moeten zoeken. Het is dus een maatschappelijke kwestie. We zijn er dan ook van overtuigd dat de huidige manier van werken mensen zieker kan maken. We raken eraan gewend dat bepaalde mensen hun werk niet meer kunnen afmaken zonder ziek te worden. Denk bijvoorbeeld eens aan oudere werknemers: ze moeten langer werken, maar er worden geen ondersteunende maatregelen getroffen om hun job houdbaar te maken. Het gebrek aan maatregelen om het werk houdbaar te maken en de vergrijzing van de werknemers vormen samen dus een van de hoofdoorzaken van het probleem. Dat betekent niet dat alles zomaar kan worden opgelost op de werkvloer, maar wel dat er een sterker preventief beleid moet worden gevoerd.
Absoluut. Het idee dat we kunnen rekenen op contactpersonen die de contacten tussen alle belanghebbenden coördineren en vereenvoudigen is een goede zaak, net zoals het feit dat er een platform ontstaat waarop informatie kan worden uitgewisseld.
De politiek denkt dus in de goede richting. Dat geldt trouwens ook voor het feit dat we dit aan de ziekenfondsen kunnen toevertrouwen. Zij zijn immers ideaal gepositioneerd om dit project tot een goed einde te brengen.
Maar hoewel de aanpak op het eerste gezicht voldoende ondersteuning lijkt te bieden, is dat niet zo. Gezien het enorme aantal arbeidsongeschikten zullen enkele tientallen coördinatoren deze situatie niet kunnen veranderen. Ook betreuren we het feit dat de regering haar aanpak heeft aangevuld met sancties. Want als de betrokkene niet meewerkt en het formulier niet invult, kan hij/zij worden gesanctioneerd en een deel van zijn/haar uitkeringen verliezen. Die werkwijze is helemaal niet efficiënt. Dat blijkt ook uit buitenlands onderzoek. De hervorming lijkt dus positief, maar boet dus in aan efficiëntie omdat de regering niet voldoende coördinatoren voorziet en 'sancties' oplegt.
Het politieke klimaat maakt me bang. Electoraal gesproken lijkt het afdoende om met de stok te zwaaien en streng op te treden. Daardoor beland je echter in een vicieuze cirkel van schuldgevoel, met maatregelen die niet werken. Als de autoriteiten kiezen voor een strengere aanpak, valt dat misschien wel in de smaak bij een deel van hun kiezers, maar geven ze eigenlijk niets om de effectiviteit van hun hervorming. Daar zijn we echt bang voor. Daarom moeten we ervoor zorgen dat we blijven focussen op oplossingen, en niet op mooie verkiezingsbelofte
Ik weet niet zeker of de oplossing vooral schuilt in een vereenvoudiging van de procedures. Natuurlijk moeten de procedures duidelijk en begrijpbaar zijn voor alle betrokkenen, maar het belangrijkste is om te blijven focussen op de structurele oorzaken van de explosieve stijging van het aantal arbeidsongeschikten.
We moeten het probleem eerst bij de wortels aanpakken door in te zetten op preventie. Daarbij komt dan nog eens het curatieve gedeelte, evenals een vereenvoudiging van de procedures en een versterking van de begeleiding. Maar zolang we ons niet buigen over de echte oorzaken van deze gigantische toestroom van 22.000 nieuwe langdurig zieken per jaar, zullen hervormingen en ondersteunende maatregelen voor een terugkeer naar het werk niet afdoende blijven.
