Wat is vrouwelijke genitale verminking (VGV) ?
In ongeveer 30 landen in Afrika, in het Midden-Oosten, in sommige Aziatische landen en in Latijns-Amerika is vrouwelijke genitale verminking een ritueel dat nog steeds wordt uitgevoerd. De redenen hiervoor kunnen divers zijn. In sommige landen of regio’s gaat om kuisheid, om seksuele verlangens voor het huwelijk te onderdrukken. Anderen denken dat VGV de vruchtbaarheid zou doen toenemen. En voor anderen gaat het om een traditie of sociale verbondenheid, waarbij vaginale besnijdenis normaal is.
Zonder verdoving en onder niet-hygiënische maatregelen, gaat een traditionele besnijder (verschillende) genitale organen verwijderen met een snijdend voorwerp. Afhankelijk van wat er wordt weggenomen bij het besnijden, wordt VGV getypeerd in 4 vormen:
- Type 1: de clitoris wordt in zijn geheel of gedeeltelijk verwijderd
- Type 2: naast de clitoris worden ook de grote en kleine schaamlippen verwijdert
- Type 3: zowel clitoris als schaamlippen worden verwijderd en wordt de vaginale opening vernauwd
- Type 4: andere vormen van genitale verminking zoals het prikken, branden of in sommige culturen piercen met doorns.
De gevolgen van VGV kunnen zowel op korte als op lange termijn optreden. Zo kunnen vrouwen ernstige pijn ervaren en overmatig bloeden, pijnlijke menstruaties hebben, herhaaldelijke infecties aan de urinewegen, … En kan het soms jaren duren eer deze vrouwen hulp kunnen vinden.
Welke rol speelt de gynaecoloog?
Vaginale verminking gebeurt meestal in de kindertijd. Vrouwen kunnen zich niet volledig herinneren wat er gebeurd is, weten niet hoe hun vagina eruit ziet of zou moeten uitzien. In de loop van de jaren kunnen de klachten erger worden waardoor ze hulp nodig hebben. “Buikpijn, herhaaldelijke infecties aan de urinewegen of zeer pijnlijke menstruaties. Wanneer zij bij de huisarts gaan met deze symptomen, is het belangrijk dat de huisarts de juiste link legt. Komt de patiënt uit een land waar VGV voorkomt of niet? Dan dient een onderzoek te worden gedaan. Als er twijfel is of als de vermoedens kloppen, kan de huisarts de patiënt door verwijzen naar de referentiecentra”, zegt Coryn. “Vanaf dan begint hun traject.”
In België bestaan er twee referentiecentra voor vrouwen die slachtoffer zijn geweest van VGV. CeMAViE in Brussel en de Vrouwenkliniek in Gent.
Met behulp van een multidisciplinaire aanpak kunnen vrouwen zowel fysiek als mentaal geholpen worden.
Tijdens een eerste consultatie bij de gynaecoloog, waarbij er sprake is van VGV wordt er samen met een vroedvrouw gekeken naar de vagina. “Sommige vrouwen hebben hun vulva nog nooit gezien of gevoeld. Tijdens de consultatie vragen we of we met een spiegeltje mogen werken om hen te laten zien hoe hun vulva eruit ziet. Sommige vrouwen verschieten van de beperkte schade en dachten er erger aan toe te zijn, terwijl andere vrouwen dit weigeren. Dat is iets dat wij moeten respecteren.”
Afhankelijk van wat er werd weggenomen, wordt voor de patiënt een traject opgesteld. Want niet voor elk type VGV is een chirurgische ingreep nodig. Voor type 1 en 2 waarbij de clitoris en/of schaamlippen weggesneden werden, kan er niets hersteld worden. Wat er niet meer is, is weg. Een clitorisherstel is wel mogelijk, maar omdat de outcome daarvan niet altijd is zoals gewenst, dat het vaak niet wordt gedaan. Dan is het belangrijk om die patiënten psychologisch te helpen.
“Naast wat iemand fysiek heeft meegemaakt, heeft genitale verminking ook een impact op het mentale. Het is je vrouwelijkheid die je werd afgenomen en is niet iets dat met een ingreep hersteld kan worden. En dan moet er eerder gekeken worden naar een psychologische begeleiding met een psycholoog en seksuoloog. Vrouwen worden begeleid om zich terug vrouw te voelen, zich te aanvaarden en om zichzelf graag te zien.”
Een ingreep zal pas echt nodig zijn bij een type 3, wanneer de vaginale opening verkleind werd. In zo’n gevallen is niet alleen seksueel contact een probleem, maar ook plassen kan problematisch zijn omdat de plasbuis niet meer bloot is, waardoor er herhaaldelijke infecties kunnen optreden. Dan wordt er een desinfibulatie uitgevoerd. Een ingreep om de vaginale opening die vernauwd werd tijdens de besnijdenis, opnieuw wijder maken. Zowel voor als na de ingreep kunnen deze vrouwen psychologische begeleiding krijgen.
